Fort Geldersoord, in ere hersteld of voor eeuwig geruïneerd

Omwonenden Park Geldersoord zijn het niet eens met de plannen die op tafel liggen voor Fort Geldersoord, een groot aantal omwonenden hebben hierom hun zienswijze ingediend bij gemeente.

“Gekozen is om in dit ontwerpproces van het bouwplan geen inwoners ter advisering te betrekken. Vanwege de gevoeligheid van het project en het bouwen op een Rijksmonument is het een bewuste keuze geweest om deze advisering bij Experts te laten.”

Het Kwaliteitshandboek Fort Geldersoorth, welke als bijlage bij de regels was gevoegd in het bestemmingsplan dat in 2017 door de gemeenteraad is Vastgesteld, maakt geen onderdeel meer uit van het bestemmingsplan “Fort Geldersoorth Westervoort 2021.”

Dit zijn een tweetal reacties die vanuit de gemeente zijn gegeven op de opgestelde zienswijzen door een groot aantal omwonenden.

Op 15 November 2021 werden de omwonenden van het landschapspark de Schans geïnformeerd over de nieuwbouw van 20 woningen. “Een locatie waar, op grond van het bestemmingsplan “Geerken en Fort 2017” 24 woningen gebouwd mogen worden. De projectontwikkelaar heeft de plannen concreet gemaakt”, aldus de Gemeente.

Buiten dat we het persoonlijk betreuren dat er op deze prachtige locatie überhaupt gebouwd gaat worden, is hier inderdaad in een eerder stadium goedkeuring voor gegeven, maar dat terzijde. 

In de brief van 15 november wordt aangekondigd dat de omwonenden de gelegenheid krijgen de plannen in te zien en dat er een informatiebijeenkomst zou worden georganiseerd. Vervolgens konden we voor 29 december onze zienswijze indienen op de plannen zoals deze voorlagen.

Tot onze verbazing werden we op 24 december per brief geïnformeerd dat vanwege corona de informatiebijeenkomst geen doorgang kon vinden.  We voelen ons hierdoor enorm gepasseerd, want het verschil met de eerdere opzet van de plannen is wel erg groot. Er zijn dan ook veel vragen over het tot stand komen van dit plan. We hebben het idee dat we als omwonenden ons vooral koest moeten houden en ons er niet mee moeten bemoeien. Gaat de plaatselijke overheid van Westervoort zo met haar burgers om?

Achteraf is ons gebleken dat het plan al in januari 2021 zichtbaar op was op Westervoort Fort Geldersoord – Ragnar (rgnr.nl)  en dat het advies van de experts over de nieuwe plannen dateert van februari 2021. Er is dus een heel jaar de mogelijkheid geweest een informatiebijeenkomst te beleggen over de voorgenomen plannen. Dat dan wellicht nog niet alles helder was, doet niets af aan de informatieverstrekking. Uiteraard hebben we COVID niet in de hand, maar wanneer men het op laatst laat aankomen dan is er ook geen ruimte voor onvoorziene gebeurtenissen. En dus m.i. te wijten aan het eigen planproces.

Namens een groot aantal omwonenden hebben we vóór 29 december 2021 diverse zienswijzen opgestuurd. Hierbinnen hebben we een groot aantal vragen en reacties gegeven op de plannen, zowel wat betreft het proces als over de inhoud.

Afgelopen week hebben we de reactie van de gemeente mogen ontvangen maar helaas is de conclusie: “De zienswijze van reclamanten geeft geen aanleiding om het plan aan te passen”.  

Daar verbazen wij ons over want de gemeente geeft zelf aan op grond van het bestemmingsplan 2017 het fort te willen bebouwen, maar het kwaliteitshandboek Fort Geldersoorth dat hier als onderligger voor is gebruikt, maakt nu opeens geen onderdeel meer uit van dit plan. En juist dit kwaliteitsplan gaf duidelijke richtlijnen en randvoorwaarden.

Zo zou Het fort wordt niet letterlijk worden geconstrueerd, maar wel zodanig dat diverse elementen herinneren aan het oorspronkelijke fort. Het vormde een reflectie op het verleden. Hierbij zouden onder meer:

– individuele woningen niet als zodanig herkenbaar zijn;

– raamopeningen ondergeschikt zijn;

– maximaal 2 woonlagen kennen en schuinaflopen met een grasdak.

Dit kwaliteitshandboek ging uit van een zo goed mogelijke reconstructie van een fort.

Zoals het plan nu ligt, doet dit onzes inziens afbreuk aan het begrip fort. Forten waren zo laag mogelijk gebouwd en zien eruit als een geringe verhoging in het landschap, en zijn meestal begroeid geraakt met bomen en struiken. Ze waren aan de voorzijde bedekt met een meerdere meters dikke laag aarde, die inslagen van vijandelijk geschut moest opvangen. Het bouwkundige gedeelte (aan de achterzijde) ligt vaak gedeeltelijk beneden het maaiveld, en is pas van dichtbij zichtbaar. Binnen het huidige plan is van deze uitgangspunten weinig meer overgebleven.

Concluderend kunnen we dan ook alleen maar stellen, dat het plan zoals dit voorligt afbreuk doet aan veel wat in het eerdere kwaliteitshandboek is gesteld en het doet ook geen recht aan de Erfgoed nota van Westervoort. Dat dit kwaliteitshandboek er niet meer toe doet en dat experts, in een voor ons, niet transparant proces tot deze uitwerking zijn gekomen is dan ook moeilijk te begrijpen. De te bouwen huizen gaan niet op in het landschap, maar komen juist prominent naar voren. De enorme 10 meter hoge blokken bouwwerken steken ver boven het landschap uit en zijn daarmee van verre zichtbaar in tegenstelling tot alles wat een fort zou moeten zijn. De raampartijen tonen aan dat er ook geen poging is gewaagd dichtbij de historie te blijven. 

Wij vinden dat het geheel geen recht doet aan de cultuur-historische waarde van dit gebied en wij vermoeden dat het commerciële belang doorslaggevend is geweest. Dat is toch zonde als je zo’n mooi historisch gebied binnen de gemeentegrenzen hebt! Westervoort staat, zonder alle nieuwbouw plannen en inclusief het buitendijks gebied, al op plaats 37 van de 355 gemeentes als het gaat om bevolkingsdichtheid. Dit soort plekken zijn steeds schaarser en zullen allemaal gaan verdwijnen zijn we bang. 

We hopen dat de beleidsbepalers nog een keer zouden willen overwegen of het economische belang van deze bebouwing op dit mooie stukje Westervoort belangrijker is dan zachtere waarde als, historie, cultuur, groen, planten- en dierenrijk. Neem aub in gedachten dat deze plekjes alsmaar schaarser en schaarser worden en dat deze keuze onomkeerbaar zal zijn.

Kortom: de omwonenden willen, als er gebouwd gaat worden, dat het fort teruggebouwd wordt volgens het oorspronkelijke plan. Vandaar deze zienswijze namens een groot aantal omwonenden van Park Geldersoord.

---

Hieronder een brief van een andere buurtbewoner

Nieuwbouwproject Fort Geldersoord:  “Politiek gekonkel of ambtelijk gepruts”?

Rijksmonument Fort Geldersoord in buurtschap De Schans is zeldzaam cultureel erfgoed en daarmee een zeer waardevol stukje Westervoort. Een gedeelte van het buurtschap werd in 2010 aangewezen als woonbestemming. Op de resten van het oude fort moest nieuwbouw komen met behoud van natuur en cultuur en herkenning vanuit de historie. Dit kwam ook duidelijk naar voren in het initiële ontwerp waarbij werd gekozen voor de bouw van een historische veste in de stijl van het oude fort. Vanwege een gestagneerde woningmarkt heeft de bouw echter nooit plaatsgevonden en zijn de plannen in de prullenbak verdwenen. Alles wat daarna gebeurde rondom dit project is ronduit opmerkelijk en lijkt alleen nog begrijpelijk voor ambtelijke insiders. Nu, twaalf jaar later, is bestemmingsplan vier gelanceerd en lijken alle principes, uitgangspunten en criteria overboord te zijn gegooid.  De kritiek van diverse betrokkenen laait op en spitst zich toe op de procesmatige gang van zaken en de invulling van het laatste plan. De soap Fort Geldersoord duurt nog altijd voort waarbij het de projectleiders vanuit de gemeente Westervoort totaal lijkt te ontbreken aan enige vorm van zelfreflectie, visie en professionaliteit.

Daar waar in het verleden een plan werd gelanceerd met de bouw van 24 tot 26 kleinere lage woningen (foto A), verrijzen straks 20  grote volumineuze woningen (foto B). Het nieuwbouwplan sluit totaal niet meer aan op de omgeving en de destijds gestelde criteria aan beeldkwaliteit.  De initieel ontworpen patiowoningen met glooiende groene daken die weg vielen in de omgeving zijn inmiddels vervangen door hoge blokkendozen van glas en beton. Blikvangers die straks alle aandacht wegnemen van het park, het culturele erfgoed en zijn historie. Zelfs met de grootste fantasie zal een toekomstig bezoeker van Fort Geldersoord straks geen herkenning of gevoel meer krijgen bij het oude Fort Geldersoord. De vraag rijst dan ook “waar is het misgegaan?”

Het gevoel heerst dat de gedelegeerden vanuit de gemeente nu kost wat kost een plan doordrukken waarbij het belang van het culturele erfgoed, de omgevingskwaliteit en de inwoners van de gemeente Westervoort volledig naar de achtergrond zijn verdwenen. Op politiek slinkse wijze worden betrokkenen last minute geïnformeerd waarbij ingediende zienswijzen niet of niet serieus worden behandeld. Een aantal citaten uit recentelijke reacties van de gemeente Westervoort versterken deze opinie. “Gekozen is om in dit ontwerpproces van het bouwplan geen inwoners ter advisering te betrekken. Vanwege de gevoeligheid van het project en het bouwen op een Rijksmonument is het een bewuste keuze geweest om deze advisering bij Experts te laten.” Opmerkelijke uitlatingen gezien het feit dat dit ‘door experts geleide traject’ inclusief voorbereiding inmiddels al zo’n 15 jaar duurt en er nog steeds geen woning is gebouwd. Het meest pijnlijk is dat het nu beoogde resultaat zo ver af staat van het oorspronkelijke plan. Cultureel erfgoed wordt niet in ere hersteld maar verkwanseld aan de hoogste bieder.  Wanneer het initiële haalbaarheidsonderzoek gedegen zou zijn uitgevoerd dan hadden er waarschijnlijk al 10 jaar mensen gewoond in dit historische stukje Westervoort.

De meest recente ontwikkelingen lijken te gaan zorgen voor een climax waarbij een ‘worst case scenario’ dreigt voor zowel cultuur, natuur als omgeving. Het nieuwe bestemmingsplan is ligt ter goedkeuring voor. Het advies vanuit de omwonenden is simpel. “Zet plan A in werking waardoor er woningen komen die passen in de omgeving en bijdragen aan het historische perspectief. Betrokkenen hebben in deze fase hun hoop gevestigd op de politieke partijen in de fractie. Als deze kritisch duiken in het gevolgde proces en het beoogde resultaat dan kan er wellicht nog net op tijd aan de noodrem worden getrokken.

Afbeeldingen: BEMOG projectonwikkeling, Van Bekkum Projecten en Bjorn Weekhout